6. Powidzko - kościół parafialny św. Jana Chrzciciela
historia:
1329 - pierwsza wzmianka o kościele
1524 - budowa nowego lub przebudowa starego kościoła przez proboszcza Jana Hartela
1563 - kościół przejęty przez protestantów
1645 - kościół przejęty przez katolików
1666 - wzmianka o drewnianym kościele ufundowanym przez Hermana von Hatzfelda (wzniesionym prawdopodobnie po 1645 roku)
1706 - wzmianka o dobrym utrzymaniu kościoła
1725 - kościół rozebrany ze względu na zły stan techniczny
1787-78 - wzniesienie obecnego kościoła parafialnego
1791 - kościół został poświęcony
1878 - remont kościoła (nowe tynki zewnętrzne)
1888 - remont kościoła (odmalowanie wnętrza, witraże)
1965 - odnowienie polichromii (również w 1967-68 i 1981-83)
opis:
Kościół barokowy z elementami klasycystycznymi, orientowany, murowany z cegły i otynkowany. Kościół jednonawowy, trójprzęsłowy, na planie prostokąta, prezbiterium węższe na planie kwadratu, jednoprzęsłowe, zamknięte trójbocznie. Od zachodu wtopiona w korpus wieża na planie kwadratu z kruchtą w przyziemiu, na osi nawy od południa kruchta, a przy południowej ścianie prezbiterium zlokalizowana zakrystia. W nawie, prezbiterium i zakrystii sklepienia kolebkowe z lunetami, w kruchtach krzyżowe. Podziały ścian wewnątrz świątyni oparte na zdwojonych pilastrach toskańskich dźwigających odcinki belkowania. Elewacje pokryte dekoracją ramową w tynku. Fasada z wieżą ujętą pilastrami toskańskimi i jońskimi. Wieża dwukondygnacyjna, nakryta hełmem z ażurową latarnią.
warto zobaczyć:
- barokowo-klasycystyczny ołtarz główny z ok. 1791 roku
- obraz MB Łaskawej ze Stojaniec z 2 poł. XVII wieku (przywieziony przez przesiedleńców z Ukrainy)
- gotycki krucyfiks z 3 ćw. XIV wieku
- barokowy krucyfiks z ok. 1800 roku
- piaskowcową płytę nagrobną Adama von Rogosowsky'ego zm. w 1678 roku (z pełnopostaciowym przedstawieniem rycerza)
- dzwon żeliwny ulany w 1899 roku
- mur cmentarny z klasycystyczną bramą z 1797 roku
- figurę św. Jana Nepomucena, neobarokową z ok. 1865 roku umiejscowioną na koronie muru
- budynek klasycystycznej plebani z ok. 1840 roku
7. Powidzko - dawny kościół ewangelicki obecnie w ruinie
historia:
1909 - wzniesienie kościoła
1945 - kościół zniszczony i nieużytkowany
opis:
Kościół neogotycki, orientowany, murowany z cegły licówki na kamiennej podmurówce. Jednonawowy z wieżą od zachodu zwieńczoną hełmem namiotowym krytym dachówką. Elewacje rozczłonkowane ostrołukowymi oknami.
warto zobaczyć:
- pozostałości cmentarza ewangelickiego
8. Radziądz - kościół parafialny św. Karola Boromeusza
historia:
1727-35 - wzniesienie kościoła z fundacji hr. Marianny von Hatzfeld
1844 - remont kościoła, pokryto hełm wieży blachą
1935 - remont mający na celu przywrócenie pierwotnego wyglądu świątyni
1971 - malowanie tynków
opis:
Kościół późnobarokowy, orientowany, murowany z cegły i otynkowany. Kościół jednonawowy, trójprzęsłowy, na planie prostokąta, nawa na zewnątrz na planie prostokąta, a wewnątrz owalu. Prezbiterium węższe na planie kwadratu, jednoprzęsłowe, zamknięte trójbocznie. Od zachodu wtopiona w korpus wieża z kruchtą na planie elipsy. Przy południowej ścianie prezbiterium zlokalizowana zakrystia, a przy północnej składzik (dawna kaplica). W nawie sklepienie nieckowe podzielone gurtami z dekoracją stiukową. Prezbiterium kryte płaską kopułą, zakrystia i dawna kaplica sklepieniami zwierciadlanymi. Podziały ścian wewnątrz świątyni oparte na pilastrach toskańskich, pomiędzy którymi wysokie wnęki z oknami. Elewacje obiega belkowanie wsparte na pilastrach doryckich, pomiędzy nimi uszakowe obramienia okien, a pod nimi płyciny. Wieża dwukondygnacyjna zespolona z korpusem przy pomocy bogatych spływów wolutowych, nakryta hełmem namiotowym. Portal główny z 1735 roku. Wyposażenie w większości barokowe z ok. 1735 roku.
warto zobaczyć:
- ołtarz główny z obrazem św. Karola Boromeusza z ok. 1735 roku
- drewnianą emporę muzyczną o wklęsło-wypukłej balustradzie
- witraż z herbem Hatzfeldów z ok. 1735 roku
- portal z 1735 roku z okuciami z epoki
9. Żmigród - kościół parafialny Świętej Trójcy
historia:
1414 - wzmianka o kościele (również 1458 i 1471)
1481 - kościół wymieniany jako parafia NMP
1506 - właściciel dóbr Zygmunt von Kurzbach funduje spiżowy dzwon
1577 - przekazanie kościoła ewangelikom
1595 - położenie kamienia węgielnego pod obecny kościół budowany obok starego drewnianego
1603 - fundator świątyni Adam von Schaffgotsch pochowany w krypcie kościoła
1607 - zakończenie budowy, stary kościół służy do nabożeństw w języku polskim
1654 - zwrócenie nowego kościoła katolikom
1702-04 - przebudowa kościoła po pożarach i barokizacja wnętrza
1725 - konsekrowanie kościoła
1730 - budowa kaplicy Krzyża Świętego
1739 - ukończenie obrazu Adoracji relikwii Krzyża Św. do ołtarza głównego autorstwa Feliksa Antoniego Schefflera
1779 - pochowano w krypcie Adama von Hatzfelda
1784 - zawieszono 2 dzwony na wieży
1818 - remont organów
1840 - hełm wieży pokryty nową blachą
1863 - renowacja fresków w kaplicy Krzyża Świętego
1868 - położono kamień węgielny pod nowe neogotyckie prezbiterium
1869 - ukończono nowe prezbiterium i oblicowano kościół nową cegłą fabryczną
1914 - założono nowe organy
1948 - odmalowano wnętrza
1964 - odnowiono elewacje
opis:
Kościół manierystyczny z elementami gotycyzującymi i neogotyckim prezbiterium oraz elewacjami, orientowany, murowany z cegły, częściowo otynkowany. Kościół trójnawowy o układzie bazylikowym, czteroprzęsłowy, od zachodu dodatkowe przęsło z kaplicami, kruchtą, emporą muzyczną i wieżą. Prezbiterium węższe, podniesione, jednoprzęsłowe zamknięte pięciobocznie. Od północy przylega zakrystia z przedsionkiem, a od południa składzik z lożą powyżej. Na osi trzeciego przęsła od północy i południa kruchty z XVII i XVIII wieku. Przy czwartym przęśle od południa przylega do nawy sześcioboczna kaplica Krzyża Świętego. Sklepienia nawy głównej, bocznych i kruchty południowej - kolebkowe z lunetami; prezbiterium, składziku, loży i zakrystii - neogotyckie, krzyżowo-żebrowe; kaplicy południowej i empory - krzyżowe; kaplicy północnej - nieckowe; kruchty północnej - kopulaste, a kruchty zachodniej krzyżowe. Kaplica Krzyża Świętego z ok. 1730 nakryta kopułą z latarnią. Na zewnątrz ściany naw, prezbiterium i wieży opięte szkarpami. Wieża pięciokondygnacyjna, czteroboczna, w najwyższej kondygnacji ośmioboczna z zegarem, zwieńczona hełmem kopulastym. Od zachodu w przyziemiu wieży manierystyczny portal z ok. 1607 roku z kartuszem Adama von Schaffgotsch i jego żony.
warto zobaczyć:
- neogotycki ołtarz główny z 1869 roku
- barokowe ołtarze boczne
- pięciowieżowy prospekt organowy z ok. 1870 roku
- rzeźby świętych z ok. 1715 (MB Bolesna, św. Józef z Dzieciątkiem i św. Florian) i 1745 (św. Jan Nepomucen, śś. Matylda i Klara)
- kamienne pomniki nagrobne z płaskorzeźbami lub inskrypcjami z XVI, XVII i XIX wieku
- w nawach bocznych stiukowe dekoracje na sklepieniach w formie zworników o kształtach główek aniołów, kobiecych i lwich
- w nawie głównej dekorację stiukową na sklepieniu w formie pycin
- portal zachodni manierystyczny z bogatym zwieńczeniem z ok. 1607 roku
- malowidła ścienne w kaplicy Krzyża Świętego z ok. 1730 roku
- ołtarz rokokowy w kaplicy Krzyża Świętego, bogato dekorowany z ok. 1740 roku
- przy murze przykościelnym późnobarokową figurę św. Jana Nepomucena z 1728 roku na cokole z kutą kratą
10. Żmigród - kościół filialny św. Stanisława Kostki
historia:
1742 - podjęcie decyzji o budowie kościoła protestanckiego na koszt gminy
1743 - poświęcenie kościoła (świątynia szachulcowa, bez wieży)
1842 - pierwsze ufundowane dzwony dla świątyni
1853 - zlecenie projektu na nowy murowany kościół
1854 - położenie kamienia węgielnego pod nowy kościół
1859 - wykonanie witraży
1860 - poświęcenie nowych dzwonów i ołtarza głównego
1861 - poświęcenie oddanego kościoła
lata 70. XXw. - odmalowanie ścian i remont
opis:
Kościół neogotycki, zwrócony prezbiterium na zachód, murowany z cegły, detal ze sztucznego kamienia. Kościół jednonawowy z transeptem, zbudowany na planie krzyża łacińskiego. Nawa czteroprzęsłowa, prezbiterium półtoraprzęsłowe zamknięte pięciobocznie. Od północy i południa prezbiterium zakrystie na planie ośmioboku. Od wschodu wieża wtopiona w korpus z kruchtą w dolnej kondygnacji. Nawa i transept kryte ozdobnym stropem belkowanym, w prezbiterium i zakrystiach sklepienia gwiaździste, żebrowe. Na zewnątrz kościół opięty szkarpami z ozdobnymi szczytami. Wieża czterokondygnacyjna, zwieńczona hełmem namiotowym. Od frontu portale ze sztucznego kamienia. Wyposażenie neogotyckie.
co warto zobaczyć:
- ołtarz główny z Grupą Ukrzyżowania z XIX wieku
- marmurową ambonę z XIX wieku
- trójdzielny prospekt organowy z XIX wieku
- rokokowe rzeźby z ok. 1745 roku
żródło: Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T.IV, Zesz.3. Województwo wrocławskie, Milicz, Żmigród, Twardogóra i okolice, Warszawa 1997
tekst archiwalny: Marcin Mazurkiewicz
